Değerli Üyeler,
İstanbul Tabip Odası tarafından yayınlanan “Reklam Yasakları ve Tanıtım Kuralları Bilgilendirmesi”ni aşağıda bilgilerinize sunarız.
Dernek olarak meslektaşlarımızın bu girişimlerin ve yaptırımların muhatabı ve mağduru olmamaları için, mesleki faaliyetlerinde reklam yasakları ve tanıtım kurallarına uymalarını önemle rica ederiz.
Saygılarımızla
TPRECD Yönetim Kurulu
Reklam Yasakları ve Tanıtım Kuralları Bilgilendirmesi
Değerli Meslektaşlarımız,
Tabip Odalarına yasaların verdiği en önemli görev iyi ve etik hekimlik değerlerini korumaktır. Mesleğimizi icra ederken ticari kaygılardan uzak ve etik ilkelerimize uygun davranmalıyız. Ülkemizde bu değerleri koruma ile ilgili çeşitli kanun, tüzük ve yönetmeliklerimiz mevcuttur ve aykırı davranışlara yönelik hukuksal sınırlamalar ve cezai tedbirler getirilmiştir.
İstanbul Tabip Odası olarak, meslektaşlarımızın aşağıda bilginize sunduğumuz yazılı tanıtım yasakları ve ihlallerine ait yasal düzenlemeleri dikkate alarak, mesleğimizin değeri ve itibarı için çaba sarf edeceklerine, çağdaş ve iyi hekimlik sınırları içerisinde, nitelikli bir sağlık hizmeti vereceklerine inanıyoruz.
1- Her gün yazılı/görsel basın ile internet siteleri ve sosyal medyada, sağlık alanına ilişkin haber, ilan, paylaşım gibi adlar altında tanıtım kurallarını ihlal eden, açık ya da örtülü reklam niteliğinde yayınlarla karşılaşılmaktadır.
Oysa bilindiği gibi sağlık alanındaki düzenlemelerin tamamında hekimlerin ve sağlık kuruluşlarının her ne suretle olursa olsun reklam yapması yasaklanmış; bilgilendirme ve tanıtım faaliyetleri ise belirli kurallara tabi tutularak önemli ölçüde sınırlandırılmıştır.
Nitekim ülkemizde hekimlik uygulamalarının esaslarını belirleyen 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun'un 24. maddesi gereğince; "İcrayı sanat eden tabipler hasta kabul ettikleri mahal ile muayene saatlerini ve ihtisaslarını bildiren ilânlar tertibine mezun olup diğer suretlerle ilân, reklâm vesaire yapmaları memnudur (yasaktır).”
Bu yasak Tıbbi Deontoloji Tüzüğü'nde de düzenlenmiş olup, 8. maddesi gereğince; "Tabiplik ve diş tabipliği mesleklerine ve tedavi müesseselerine, ticari bir veçhe verilemez. Tabip ve diş tabibi, yapacağı yayınlarda tababet mesleğinin şerefini üstün tutmaya mecbur olup, ne suretle olursa olsun, yazıların da kendi reklâmını yapamaz. Tabip ve diş tabibi, gazetelerde ve diğer neşri vasıtalarında, reklâm mahiyetinde teşekkür ilânları yazdıramaz.” 39. maddesi gereğince de; "Tabip ve diş tabibi, meslektaşlarının hastalarını elde etmeğe mâtuf hareket ve teşebbüslerde bulunamaz.”
İlgili mevzuatın açık düzenlemelerinin yanı sıra, Türk Tabipleri Birliği'nin 47. Büyük Kongresinde kabul edilen ve tüm hekimlerin uymakla yükümlü olduğu Hekimlik Meslek Etiği Kuralları'nın 11. maddesine göre de; "Hekim, mesleğini uygularken reklam yapamaz, ticari reklamlara araç olamaz, çalışmalarına ticari bir görünüm veremez; insanları yanıltıcı, paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici, meslektaşlar arasında haksız rekabete yol açıcı davranışlarda bulunamaz...”
Sağlık Meslek Mensupları ile Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik'in 5. maddesinin c bendinde de; "Sağlık meslek mensupları ile sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensuplarının, yanıltıcı, talep artırıcı ve kendilerini övücü tanıtım yapamayacağı, kampanya düzenleyemeyeceği ve hiçbir şekilde reklam yapamayacağı; sadece isim, unvan, dal ve adreslerini tanıtabilecekleri” temel ilkeler arasında sayılmıştır.
Sadece sağlık alanını düzenleyen mevzuatta değil, örneğin "Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği”nin 5. maddesinin "ğ” bendinde de; "Reklamlar, hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntüler içeremez.” denilmek suretiyle talep yaratmaya yönelik faaliyetler engellenmeye çalışılmıştır.
2- Elbette bu yasak ve sınırlamalar sadece hekimler için değil, sağlık kurum ve kuruluşları için de bağlayıcıdır.
Nitekim Özel Hastaneler Yönetmeliği'nin "Bilgilendirme ve Tanıtım” başlıklı 60. maddesi ve Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik'in 29. maddesi ile de; "sağlık kuruluşlarının reklam yapamayacağı, tanıtımların insanları yanıltan, yanlış yönlendiren, abartılı ve talep yaratmaya yönelik olamayacağı, diğer sağlık kuruluşları aleyhine haksız rekabet yaratan davranışlarda bulunulamayacağı” açıkça düzenlenmiştir.
3- Reklam yasağı ve tanıtım faaliyetlerinde getirilen sınırlandırmaların yanı sıra, sağlık hizmeti sunumunda, hekimler ve hastalar arasında aracılık etmek ve aracıdan yararlanmak da yasak faaliyetlerdendir. Bu yasak Hekimlik Meslek Etiği Kuralları'nın 14. maddesinde; "Hekim öteki hekimlere veya tetkik-tedavi kuruluşlarına maddi çıkar karşılığı hasta gönderemez. Hekim, hasta sağlamak amacıyla aracı kişilerden yararlanamaz.” denilmek suretiyle açıkça ifade edilmiştir.
Yine bu yasaklar ve kurallar, hekimler ve sağlık kuruluşları dışındaki kişi ve kurumlar için de geçerli olup, reklam ve aracılık faaliyetlerine mecra sağlayanlar yönünden de yaptırımlara bağlanmıştır. Keza aracılık (simsarlık) edenler, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu'nun 64. maddesi gereğince; üç aydan bir seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
4- Önemle dikkatinize sunmak isteriz ki; 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu'nun 1. maddesi gereğince, Türk Tabipleri Birliği ve bağlı Tabip Odaları; "tabipler arasında mesleki deontolojiyi ve dayanışmayı korumak, tabipliğin kamu ve kişi yararına uygulanıp geliştirilmesini sağlamak ve meslek mensuplarının hak ve yararlarını korumak” amacıyla kurulmuştur. Yine 6023 sayılı Kanun'un 28. maddesi ile tabip odalarına "…yazılı ve sözlü vasıtalarla reklam yapılmasını önlemek” görevi verilmiştir.
Meslek kuruluşuna 6023 sayılı Kanun'la verilen görev ve sorumlulukların bir gereği olarak, her geçen gün ihlallerin çığ gibi büyüdüğü internet ortamındaki tanıtım faaliyetlerine ilişkin kural ve sınırlar belirlenmiş, "Hekimler ile Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Elektronik Ortamlardaki Paylaşımlarına İlişkin Kılavuz” hazırlanmış ve Türk Tabipleri Birliği'nin 67. Büyük Kongresinde kabul edilmiştir.
Bu kapsamda, tüm hekimler ile sağlık kurum ve kuruluşlarının internet ortamının kullanımında sağlık hizmetinin özelliği ve tıp mesleğinin saygınlığını dikkate alarak belirlenen, aşağıda özetle yer alan ilkelere ve kurallara bağlı olması beklenmektedir:
• Sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikte, toplumu bilgilendirmeye yönelik içerik paylaşılabilir. Doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış bilgilere yer verilemez. Verilen bilginin kaynağı ve son güncelleme tarihi belirtilmelidir.
• Her bilgilendirme sayfasının altında "Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.” ifadesi, en az diğer yazılarla aynı puntoda ve kolaylıkla fark edilebilir biçimde yer almalıdır.
• Tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren (ifade, yazı, fotoğraf, video, röportaj, haber vb.) ögelere hiçbir şekilde yer verilemez.
• Hastaların sır kapsamındaki bilgileri hiçbir biçimde paylaşılamaz. Hasta mahremiyetinin korunması için her türlü önlem alınır.
• Hastaların tedavi öncesi ve/veya sonrasına ait görüntülerine ya da ifadelerine hiçbir şekilde yer verilemez. Ayrıca bu nitelikteki yayınlara link verilerek yönlendirme de yapılamaz.
• Sağlık çalışanlarının, tedavi öncesi, sırası ve sonrasında hasta ve hasta yakınları ile birlikte görüntülerine yer verilemez.
• Deontoloji kurallarına ve hasta haklarına uymayan, abartılı, insanları yanıltıcı, korku veya paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici, gerçeğe aykırı ifadeler kullanılamaz.
• Meslektaşlar ve/veya sağlık kurum ve kuruluşları arasında rekabete yol açan, hekimliğe ve sağlık kuruluşlarına ticari bir görünüm veren, reklam niteliğinde, kendilerini, sundukları hizmeti ya da sağlık kurum ve kuruluşunu öven, ön plana çıkaran, diğer sağlık kurum ve kuruluşları ile hekimleri kötüleyen ibarelere yer verilemez.
• Hekim hakkında veya sağlık kurum ve kuruluşu ile burada görev yapan sağlık personeli hakkında, hastalara ait değerlendirmelere, görüş bildirimine, teşekkür ilanlarına yer verilemez.
• Muayenehane ve diğer sağlık kurum ve kuruluşlarının fiziki ortamı ile tıbbi cihaz veya donanımlara ilişkin ifade ve görüntüler kullanılamaz.
• İnternet ortamında hasta bizzat muayene edilmeden, yöneltilen soruların yanıtlanması suretiyle tedavi önerilerinde bulunulamaz. Bu yolla hasta, belirli bir hekim ya da sağlık kuruluşuna yönlendirilemez.
• Herhangi bir ücret, kampanya ya da indirim bilgisine veya hizmetin ücretsiz olduğuna ilişkin ifadelere yer verilemez.
5- Sağlık alanındaki yasaklara rağmen, hekimlerin ücret ödeyerek televizyon programlarına ve haberlerine katıldıkları, yine ücret ödeyerek gazete röportajları ve haberlerine dahil oldukları, basın yayın kuruluşları aracılığıyla tedavi edici sağlık hizmetine ilişkin bilgi verdikleri, internet arama motorlarında anahtar kelimeler satın alarak diğer meslektaşlarının daha önünde görünür olmaya çalıştıkları, her mecrada açık/örtülü reklam niteliğinde paylaşımlarda bulundukları ve talep yaratmaya çalıştıkları görülmektedir.
Keza kimi hekimlerin ve sağlık kuruluşlarının, aracılık faaliyeti yapan ticari kuruluşlarla işbirliği yaptığı, bazı internet sitelerine ücret ödeyerek üye oldukları, ödemeleri ölçüsünde daha vasıflı ve iyi hekimler olduklarını belirtecek şekilde yıldızlar verilerek öne çıkarıldıkları; gerçekte hasta olup olmadıkları bilinmeyen kişilerce, hekimler hakkında süslü anlatımlarla yorumlar yapıldığı/teşekkür edildiği, talep yaratmaya yönelik yazılar yazıldığı/yazdırıldığı, fotoğraflı/videolu paketlerle, sosyal medya hesapları oluşturularak hekimlere hasta yönlendirildiği izlenmektedir.
Yanı sıra hem hekimlerin, hem sağlık kuruluşlarının özellikle internet sitelerinde ve sosyal medya hesaplarında, ilgili mevzuatla yasaklanmış olmasına rağmen, hasta fotoğrafları ve teşekkürleri/yorumları paylaştıkları, muayene ve tedavi ücretine yer verdikleri, kampanyalar ve promosyonlar ile ücretsiz muayene yaptıklarını paylaştıkları görülmektedir.
6- Yukarıda da belirttiğimiz gibi, sağlık hizmetlerinin hızla tahrip edildiği ve ticari bir alana dönüştürülmeye çalışıldığı ortamda, bunun bir aracı olarak kullanılan reklamın her ne suretle olursa olsun yapılmasını önlemek, tabip odalarımıza 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu ile verilmiş yetki ve görevleri arasındadır.
Bu kapsamda, reklam yasağı ile tanıtım kurallarına aykırılık oluşturan paylaşımların tamamını denetleyerek, sağlık alanındaki bu kuralları ihlal eden hekimler ve sağlık kuruluşları ile reklamlara ve aracılık hizmetlerine mecra sağlayan kişi ve kurumların takipçisi olacağımızı ve uyarılarımız dikkate alınmadığı takdirde hukuki girişim yapacağımızı bildiririz.
7- Önemle hatırlatmak isteriz ki, 6023 sayılı Kanun'un 39. maddesi ve Türk Tabipleri Birliği Disiplin Yönetmeliği hükümleri gereğince, Tabip Odaları bildirim ve şikayet üzerine veya re'sen, inceleme yapma, soruşturma açma, disiplin kovuşturması yürütme, disiplin cezası verme görev ve yetkilerine sahiptir. Yine 39. madde gereğince, Onur Kurulları tıbbi deontoloji ve hekimlik meslek etiği kurallarına aykırı davranan hekimler hakkında, "uyarma cezası”, "para cezası”, "geçici olarak meslekten alıkoyma cezası” ve "oda bölgesinde çalışmanın yasaklanması” cezaları verebilmektedir.
Meslektaşlarımıza bu girişimlerin ve yaptırımların muhatabı ve mağduru olmamaları için, mesleki faaliyetlerini deontoloji kurallarına uygun biçimde sürdürmeleri gerektiğini önemle hatırlatırız.
Saygılarımızla,
İstanbul Tabip Odası
Yönetim Kurulu